Жүрек–қан тамыры аурулары (ЖҚА) жүрек және қан тамырлары аурулары тобын білдіреді, оған: жүректің ишемиялық ауруы, бас-би тамырларының ауруы, перефериялықартерия ауруы, ревмокардит, туа біткен жүрек ақауы, көктамыр тромбозы және өкпе эмболиясы, инфаркт пен инсульт жатады. Әлемдік өлім қатынасының үштен бір бөлігі жүрек-қантамыр жүйе ауруларына байланысты болады . Оның ішінде көбісі жүректің ишемиялық ауруы (жүрек бұлшық етін қанмен қамтамасыз етіп отыратын қан тасымалдаушы тамырлардың зақымдалуы) мен инсульттен (жүрек пен миға баратын тамырлар бітеліп қалуы) зардап шегеді. Шылым шегуден, тұз пайдаланудан бас тарту, күнделікті дене шыныктыру жаттығуларымен айналысу, ішімдік ішуден бас тарту, қан қысымын қадағалау, қан глюкозасы мен холестерин жүрек қан-тамыр жүйе ауруларының даму қаупін айтарлықтай төмендетеді.
Жалпы жүрек-қан тамыр ауруларының белгілеріне кеуде жасушаларының ауруы, жайсыз сезім , қол мен сол жақ иық ауруы, шынтақ, жақ немесе арқада жағымсыз сезім пайда болады, бет жансыздануы, көз көрмей қалуы, науқастың бас айналуы, дем жетпеуі, жүрек айнуы жатады.
Қан тоқтатудағы алғашқы көмек
Зақымдалған тамырдың сипатына қарай қанның ағуы артериялық (күре тамырлық), веналық (көктамырлық), капиллярлық (қылтамырлық) және паренхиматоз-дық болып бөлінеді. Артериялық қан кету жүректен ағза мен ұлпаларға қан баратын ең ірі тамырлардан аққан қанды айтамыз, ірі күре тамырлардан аққан қан жараланған жерден атқылап немесе фонтанша ағады, түсі ашық қызыл, өздігінен тоқтамайды, жарақаттанған адамның өміріне елеулі қауіп төндіреді. Көктамыр деп жүрекке қайта бара жатқан қан айналымын айтады, оның түсі қара қошқыл болады, ол үздіксіз, баяу ағады. Қылтамырлық қан кету ұсақ тамырлардан ағады, ол тамшылап ағады, өздігінен тоқтайды.
- Сыртқы жарақат
Алғашқыда жарақат алушының басын сәл шалқайту керек, бұл шошынуды азайтады. Көмек көрсету барысында жүрек соғысын тыңдап, дем алуды қадағалау қажет. Жарақаттанған жерді жүректің деңгейімен сәл биіктетіп қою керек, алайда ауырсынса жарақатты қозғауға болмайды. Қан тоқтаған соң, жарақат бетіндегі лас жерлер мұқият, ауыртпай алынады. Егер лас заттар үлкендеу болса (әйнек, ағаш, т.б.), алынбайды. Бірақ жарақаттың айналасы дәкемен таңып тасталады. Дәкемен немесе таңғыш, матамен таңған соң, қанды тоқтату үшін қолдың көмегімен жарақат алған жерді қысу қажет. Қан тоқтамай жатса, қысымды үдетіп, баумен байлау керек. Шап немесе тағы да байлауға ыңғайсыз дене мүшелерін қолмен не қалың таңғыштармен қысылады.
Қанды тоқтатын күретамырларды қысу нүктелері:
Егер жарақат қолда болса, шынтақтан жоғары, қолтықтан сәл төмен жерді, ал аяқта болса, тізе мен шаптың ортасы басылады. Осы аталған тұстағы сүйектерге қарама-қарсы күре тамырдан қысылады. Саусақтарды тік ұстап, екінші қолмен барынша салмақ түсіріп, қаттырақ қысу керек.
- Ішкі жарақат
Іштен қан кеткенде, үй жағдайында қан тоқтату мүмкін емес, міндетті түрде жедел жәрдем шақырту керек.
Жарақат алушыны ыңғайлылырақ жатқызып, сабырға шақырады. Қан қысымы өлшеніп, тыныс алу қадағаланады, және сырттан қан кеткен жағдайда, тоқтатуға тырысу керек. Дене температурасын бақылап, дене не суып, не қызулап кетпеуін байқау қажет. Жедел жәрдем келгенше, температураны бір қалыпты сақтау керек. Ол үшін дәкені суық суға батырып, маңдайға қоюға болады.