Сфералық айналар

Сфералық айналар — шағылдыратын беттері сфералық беттер болып келетін айналар.

Сфералық айналар ойыс және дөңес болып бөлінеді. Ойыс және дөңес айналарға, әртүрлі радиусты шағылдырғыш бет ретінде қолданылатын иілмелі жылтыр пластикалық жолақтарды жатқыза аламыз.

Ойыс айна

Егер сфералық айна ойыс болса, қашықтыққа байланысты кескінді орналастырудың әртүрлі жағдайлары болуы мүмкін. C айнаның ортасын, ал F оның фокусын білдіреді.

U> f үшін айна формуласы:

${\frac {1}{u}}+{\frac {1}{v}}={\frac {2}{R}},$

U<f үшін:

${\frac {1}{u}}-{\frac {1}{v}}={\frac {2}{R}}.$

Кескін салу үшін үш сәуле алынады (екеуі де жеткілікті):

1)айнадан шағылысқаннан кейін негізгі оптикалық оське параллель сәуле оның фокусынан өтеді;

2)шағылысқаннан кейін фокус арқылы өтетін сәуле негізгі оптикалық осіне параллель өтеді;

3)шағылысқаннан кейін айна полюсіне түскен сәуле түсу бұрышына тең бұрышта өтеді.

Дөңес айна

Дөңес сфералық айнада кескін салу ойысқа қарағанда оңайырақ: мұнда айнаға дейінгі кез-келген қашықтықта объектінің бейнесі айнаның артында орналасады. Төмендегі суретте F дөңес айнаның фокусын, V полюсті, y (u формуласында) объектінің биіктігін, y ‘(v формуласында) кескіннің биіктігін білдіреді. Бұл жағдайда айна формуласы:

${\frac {1}{u}}-{\frac {1}{v}}=-{\frac {2}{R}}$

Кескін салу үшін екі сәуле алынады:

1) oбъектінің жоғарғы нүктесінен негізгі оптикалық осіне параллель сәуле айнадан шағылысады және осы шағылған сәуленің жалғасы фокус арқылы және кескіннің жоғарғы нүктесі арқылы өтеді;

2)жалғасы фокус арқылы өтетін заттың жоғарғы нүктесінен шыққан сәуле шағылысқаннан кейін негізгі оптикалық оське параллель жүреді және осы шағылған сәуленің жалғасы кескіннің жоғарғы нүктесінен де өтеді.

Дереккөз : Физика және астрономия 8 класс 206 бет