р – газ қысымы [р] = 1 Па
S − поршень ауданы [S] = 1 м2
Т – абсолют температура [Т] = 1 К
V – көлем [V] = 1 м3
A`– сыртқы күштердің жұмысы [A`] = 1 Дж
A – газдың жұмысы [A] = 1 Дж
ΔV − поршень астындағы газ көлемінің өзгерісі [ΔV] = 1 м3
h — поршеннің биіктігі [h] = 1 м
F`– сыртқы күштер [F`] = 1 Н
F – күш [F] = 1 Н
Ұлғаю кезіндегі газ жұмысы
Тәжірибе. Газ салмақсыз поршень астындағы ыдыста орналасқан. Қыздыру кезінде газ қысымы артады, поршень қысым сыртқы ортаның қысымына тең p1 = p2 немесе F = F’ болғанға дейін орын ауыстырады. Әрі осы кезде қозғалатын молекулалардың ішкі энергиясы поршень қозғалысының механикалық энергиясына айналады.
- Есіңде сақта!
Жұмыс (A) – энергияның бір түрден басқа түрге түрленуінің өлшемі.
A = F(h2 – h1) = pS(h2 – h1)
немесе
A = pΔV
Ұлғаю кезінде газдың атқаратын жұмысын табатын формула
Aʹ = –Fʹ(h2 – h1)= –A
Сыртқы күштің жұмысын табатын формула
-
Назар аудар!
- Ұлғаю кезінде газдың жұмысы оң шама A > 0, сыртқы қысым күшінің жұмысы теріс шама болады Aʹ < 0.
- Сығылған кезде газ жұмысы теріс шама, сыртқы күштердің жұмысы оң шама болады.
- Ұлғаю кезінде газдың жұмысы оң шама A > 0, сыртқы қысым күшінің жұмысы теріс шама болады Aʹ < 0.
Aʹ = –A
Сыртқы күштердің жұмысы мен газ жұмысының байланысы
Тәжірибе дәлелдемесі
pV-диаграммасында процесс графигімен,
абцисса осімен және V1 және V2 нүктелерінде
тұрғызылған перпендикулярлармен шектелген
ауданның сандық мәні газ жұмысына тең.
Дереккөз : Физика 10 сын. Н.А. Закирова /Р. Р. Аширов У. 2019 ж.