XXI ғасырда адамдар үшін ракеталар, ұшақтар сияқты ұшу көліктері арманнан шын өмірге айналды. 50 жыл бұрын ғарыш индустриясы физиканық дамуымен бірге жаңа деңгейге шықты. Оның дамуына орасан улес «Реактивті қозғалыс теориясы» әсер етті.
- Есіңде сақта!
Реактивті қозғалыстың негізгі зерттеушілері Мещерский мен Циолковский ғалымдары болып келеді.
Біріншіден, а-суретінде ұшып келе жатқан ракетаны елестетейік.
Екіншіден, ракетаның қалай ұшып бара жатқанын түсіну керек. Ракета отынды қарама-қарсы жаққа шығарып, өзіне қосымша импульсті алады.
Үшіншіден, импульс заңын жазып алып, қозғалыстың заңын түсіну керек.
a-суретінде ракетаның импульсі Мv(M-ракетаның бастапқы массасы) болып келеді. б-суретінде ракетаға қатысты u жылдамдықпен отын шығып келеді, яғни лабараториялық жүйеге қатысты(тыныштықта тұрған жүйе) отынның жылдамдығы u+v болып келеді. Егер отынның тұтынуы µ(уақыт бірлігіндегі отынның шығытын мөлшері(кг/с)) болса, Δt уақыт мезетінде жоғарыда көрсетілген теңдеуге келеміз. Осы теңдеу жазу барысынд Δt-ні кішкентай етіп алады!
Жақшаларды ашқаннан кейін µΔtΔv мүшесін ескермеуге болады(екінші аздық реті). Оңжақтағы екінші мен бесінші мүшелерін және сол жақтағы бірінші мен оңжақтағы бірінші мүшені қысқартуға болады. Барлық теңдеулердің векторлық түрде жазылғанын есте сақтау керек!!!
Барлық амалдарды жасағаннан кейін соңғы теңдеуге келеміз. Δv/Δt-удеу болып табылады. Осы формуланы 1897 жылы Мещерский ғалымы ашты.
Енді Циалковский заңын шығару үшін µ=Δm/Δt Мещерский формуласына қойып, Δt-ні қысқартамыз. Δ кішкентай өзгерістерді дифференциал ретінде алсақ, жоғарыдағы суретте көрметілген амалдарды орындаймыз.
Сол жақтағы формуланы Циолковский ғалымы ашты.
Дереккөз: Физика: Механика. 10 класс. Углубленный уровень. Г. Я. Мякишев.