Құрылыс салуда, жер өңдеу жұмыстарында , ауыр нәрселерді көтеруде , сондай-ақ күнделікті тұрмыста көптеген құралдар қолданылады . Ондай құралдарды пайдаланып , адам немесе басқа да қозғалтқыштар күштен ұтады . Екінші сөзбен айтқанда , аз күш жұмсап , жұмысты орындағанмен жұмыстан ұтыс болмайды .
Жай механизмдер , біріншіден , күштен ұтыс беру үшін , екіншіден , түсетін күш пен қозғалыстың бағытын өзгерту үшін қолданылады . Мысалы , ауыр жүкті тік көтеру орнына оны сол биіктікке көлбеу жазықтықты немесе блокты пайдаланып көтереді .
Жоғарыдағы қатынастардың теңдігінен мынадай қорытынды туындайды : жұмысшы күшінің иіні ауырлық күшінің иінінен неше есе үлкен болса , жұмысшы күштен сонша ұтады .
Жай механизмдердің тағы бір түрі — блок . Блок дегеніміз — өз осінің төңірегінен айнала алатын , шетінде науасы бар тегершік . Блок науасы арқылы арқан , трос немесы шынжыр тасталады. Блоктар жылжымалы және жылжымайтын деп екіге бөлінеді .
- Есіңде сақта!
Блок - ауыр жүктерді көтеру үшін қолданылатын қарапайым механизм.
Жүк көтергенде айналу осі не жоғары , не төмен қозғалмайтын блок жылжымайтын блок деп аталады.
Ал жүкпен бірге блоктың айналу осі де көтеріліп немесе төмен түсіп отырса , ондай блок жылжымалы блок деп аталады .
Күштен ұту үшін , әдетте , жылжымайтын және жылжымалы блоктарды бірге қолданады . Жылжымайтын блок жұмысты атқару ыңғайлы болу үшін ғана қолданылады . Ол күштен ұтыс бермегенмен , күштің әсер ету бағытын өзгертуге мүмкіндік береді . Мысалы , жерде тұрып , жүкті жоғарыға көтеруге болады .
Блоктардың өмірдегі қолданысы:
Дереккөз : Физика және астрономия 7 сын. Башарұлы Р./Тоқбергенова У. 2007 ж.