Барлық денелерге ауырлық күш әрекет ететіні бәрімізге анық болып табылады .
Мысал :
Үстелді жатқан кітапқа та ауырлық күш әрекет етеді , бірақ ол үстел ішіне құлап кетпейді , тыныштық күйінде жатыр .
Белгілі бір денені жіпке ілсек , ол құламай тыныштық күйінде асылып тұрады.
Асылған немесе тірекке тірелген денелер тыныштықта болады . Ауырлық күшті белгілі бір күш теңейді . Бұл қандай күш?
Мысал :
Тәжірибе жүргізейік.
Көлденең орналастырылған тақтайдың ортасында біз гір тасын қойдық.
Ауырлық күші әсерінен гір тасы төмен қарай құла бастайды және тақтаны бұзады,яғни тақтай деформацияға ұшырайды . Осылайша, тақтайшаның (тірек) онда орналасқан денеге әсер ететін күш пайда болады . Осы тәжірибеден біз төмен бағытталған ауырлық күшінен басқа , тағы да бір күш бар деген қорытындыға келеміз . Бұл күш тік жоғары бағытталған. Ол ауырлық күшін теңдестірді.Бұл күш серпімділік күші деп аталады.
- Есіңде сақта!
Күштің әрекеті тоқтағаннан кейін дененің бастапқы пішінінің мен өлшемін қайтадан қалпына келтіретін күш - серпімділік күші деп аталады
Тірек қаншалықты бүгілсе , соншалықты серпімділік күшінің мәні көп болады.
Егер серпімділік күші денеге әрекет ететін ауырлық күшіне тең болса, тақтаның бүгілуі тоқтатылады.
Тәжірибеде жіп F2 ауырлық күші әсерінен созылады . Тіректе сияқты жіпте де серпімділік күші пайда болады . Жіптің созылу үрдісіне серпімділік күші көбейеді де , ауырлық күшпен теңескенде созылу тоқтатылады.
Серпімділік күші тек қана деформация кезінде пайда болады. Деформация болмаса , серпімділік күші де болмайды.
Деформацияның бірнеше түрі болады : созылу , сығылу , жылжу , бүгіліс және бұрау .
Серпімді дененің ұзаруы мен оған түсірілген күштің арасындағы байланысты ағылшын физигі Роберт Гук анықтаған болатын . Кейін бұл байланысты Гук заңы деп атаған . Бұл заң бойынша : серпімді деформацияның шамасы (созылуы немесе сығылуы ) түсірілген күшке тура пропорционал , яғни :
Дененің қаттылығы пішіні мен өлшеміне , сондай-ақ жасалған материалына байланысты.
Гуктың заңы тек серпімді деформация үшін ғана жарамды.
Созылу 2 есе көбейді , себебі ілінген шардың массасы 2 есе көбейді . Серпімділік күш пен созылу арасындағы тура пропорционалдықты байқауға болады.
Дереккөз : Физика және астрономия 7 сын. Башарұлы Р./Тоқбергенова У. 2007 ж.