Айналамыздағы барлық денелер бір-бірінен сыртқы түрі, көлемі мен түсі бойынша ғана емес, сонымен қатар құрамы жағынан да ерекшеленеді.
Денелер заттардан тұрады. Заттардың әртүрлі қасиеттері бар.
Табиғаттағы заттар үш күйде кездеседі:
- Қатты;
- Сұйық;
- Газ тәрізді.
Кез-келген зат барлық үш күйді қабылдай алады және күн сайын бұл күйлерде су таба аласыз.
Жер бетінде су көбінесе сұйық күйде болады.
Қатты күйдегі су — мұз.
Газ тәріздес күйдегі су — су буы.
Қатты денелер көлем мен пішінді сақтайды.
Сұйықтықтар көлемін сақтайды, бірақ пішінін оңай өзгертеді.
Негіздердің тұрақты көлемі және өзіндік формасы жоқ.
Заттардың сирек кездесетін жағдайы — газға ұқсас және жарық шығаратын плазма.
Негіздердің тұрақты көлемі және өзіндік формасы жоқ.
Заттардың сирек кездесетін жағдайы — газға ұқсас және жарық шығаратын плазма.
Қатты заттар, сұйықтар мен газдардың молекулалары арасындағы әр түрлі қашықтықтар.
Бір зат әр түрлі күйде болуы мүмкін — қатты, сұйық және газ тәріздес.
- Назар аудар!
Әр түрлі күйдегі бірдей заттың молекулалары бір-бірінен ерекшеленбейді.
Заттардың барлық күйлердегі әр түрлі қасиеттері оның молекулалары әртүрлі орналасып, әр түрлі қозғалатындығымен анықталады.
Қатты заттарда молекулалардың тартылуы сұйықтыққа қарағанда одан да көп.Қатты денелердің молекулалары белгілі бір нүктеге жақын тербеледі және одан алыс қозғалмайды.
Сұйық молекулалар бір-біріне жақын орналасқан. Екі екі молекуланың арасындағы қашықтық молекулалардың мөлшерінен аз болады, сондықтан олардың арасындағы тартылыс айтарлықтай болады.
Газ сығылып, оның көлемі азаяды, сондықтан газдарда молекулалар арасындағы қашықтық молекулалардың өлшемінен әлдеқайда үлкен болады және олар бір-біріне әлсіз тартылады.
Қатты заттардың қасиеттері
Әр қатты зат қаттылықпен сипатталады.
- Есіңде сақта!
Қаттылық дегеніміз - дененің басқа дененің әсеріне қарсы тұру қабілеті. Заттың қаттылығы оны басқа затпен тырнау арқылы анықталады.
Қатты денелерден жасалған денелердің қасиеті олардың деформациясы болып табылады.
Деформация — басқа дененің әсерінен дененің пішінінің немесе мөлшерінің өзгеруі.
Егер деформациядан кейін дене бастапқы пішініне оралмаса, онда ол созымды болып табылады.Мысалы, пластилин — созымды зат, оған кез-келген пішінді беру оңай.
Беріктік — заттың жойылуға қарсы тұру қабілеті.
Әр материалдың беріктік шегі бар.
Мысалы, әйнекті майыстыруға болмайды, өйткені ол нәзік. Металдар өте берік.
Кристаллдық денелер
Қатты заттарда молекулалар белгілі бір ретпен орналасады. Бұл мұз, тұз, металдар, минералдар т.б.
Мұндай денелер кристалдар деп аталады.
Кристалдар — бұл атомдар табиғи түрде реттелген, кристалл тор құрайтын қатты заттар.
Мысалы, натрий мен хлор атомдары текшелердің жоғарғы жағында орналасқан натрий хлоридінің кристалдарында қатаң түрде кезектесіп тұрады, сондықтан тұз кристалдары текше түрінде болады.
Мұзды кристалда су молекулалары алтыбұрыштардың шыңдарында орналасады, сондықтан кез-келген снежинкалардың үлгісі алтыбұрышты пішінді болады.
Аморфты денелер — қатаң кристалдық торы жоқ денелер, пішінсіз денелер.